Upraszczanie gier to mit!

Od dłuższego czasu coraz większą popularność zdobywa termin "upraszczanie gier". Przybiera on różne znaczenia – może chodzić o zaniżony poziom trudności, płytką fabułę czy banalny sposób rozwoju postaci. Można by nawet zaryzykować stwierdzenie, iż stał się uniwersalnym sposobem wyrażenia dezaprobaty wobec danej produkcji czy też działań jej twórców. Zwykle wyrażenie takiej niechęci pociąga za sobą całą gamę domysłów typu: "na pewno to spier****" oraz kategorycznych oświadczeń: "nigdy tego gówna nie kupię". Trzeba nadmienić, iż zwykle takie opinie pojawiają się przed wydaniem danej gry. Oczywiście przykłady, które podałem, są celowo przesadzone. Niemniej jednak, trzeba zadać sobie pytanie – czy owe zjawisko "upraszczania" naprawdę istnieje, czy też jest niczym innym niż wymysłem? Dla mnie odpowiedź jest prosta – to mit oparty na całej gamie innych mitów...

Mit #1 – Kiedyś gry były trudniejsze!

Jest to jeden z ulubionych argumentów zwolenników teorii upraszczania gier, który zwykle poparty jest przyrównaniem konkretnej produkcji do jakiegoś klasyka. Problem w tym, iż osoby go używające, zwykle zapominają o jednym determinancie – czasie. Dla przykładu weźmy "Baldur's Gate" – trzynaście lat temu jako jedenastolatek kupiłem tę grę i była dla mnie nie lada wyzwaniem, jednak już dwa-trzy lata później, kiedy do niej wróciłem, była śmiesznie prosta. Zastanawia mnie więc, ile osób robi takie porównania z perspektywy swoich przeżyć sprzed lat, a ile z w miarę świeżych doświadczeń. Gry kiedyś wcale nie były trudniejsze – zapadły tak po prostu w naszej pamięci. Idąc dalej tym wątkiem, pomyślmy, jak bardzo przez ostatnie piętnaście lat zmieniły się same produkcje, ile nowych i nieznanych rzeczy się pojawiło? System turowy w grach AD&D, dziwne sterowanie w "Gothicu", grafika trójwymiarowa – wszystko z początku nam nieznane i wydające się trudne.

Dodajmy do tego wielkie przemiany, jakie zaszły w naszym kraju – dziesięć lat temu trudno było załatwić stałe łącze internetowe w Warszawie, w miarę porządne komputery dopiero co wchodziły na rynek, a my uczyliśmy się obsługiwać klawiaturę i myszkę. W ciągu dosyć krótkiego czasu przeżyliśmy wręcz rewolucję technologiczną. Porównanie wrażeń w stosunku do jakiejś gry, w którą graliśmy dziesięć lat temu, do gry, którą właśnie kupiliśmy w sklepie, jest po prostu niemożliwe, wręcz bezsensowne. To nie gry stały się prostsze, to my staliśmy się bogatsi o wiedzę, doświadczenie i umiejętności. Głównym zarzutem wobec nowych gier zdaje się być uproszczony system rozgrywki i tworzenia postaci. Przypatrzmy się więc klasykom – wspomniany "BG", "Torment", "Gothic", a nawet "Fallout" – gdzie jest ten skomplikowany system, który wszyscy tak chwalą, bo ja go nie widzę?! Jeśli dokładnie przeanalizujemy gry z ostatnich lat, dojdziemy do wniosku, że systemy wcale nie stały się prostsze – w "Oblivionie" był prosty system? W nowym "Wiedźminie"? W "DA" czy nawet słusznie skrytykowanym "DA2" (nie mylić systemu ze skrzywionym poziomem trudności)? Nie, wcale nie były, bo w gruncie rzeczy wszystkie gry z ostatnich piętnastu lat są oparte na bardzo podobnych rozwiązaniach. Wniosek jest prosty – nie mamy do czynienia z upraszczaniem nowych gier, ale z idealizowaniem starych.

Mit#2 – Developerzy celowo upraszczają gry, bo wiedzą, że i tak fani je kupią!

Zdaje się to być równie popularną teorią spiskową, co sztuczna mgła i wielki magnez. Żeby nazwać ją kompletną bzdurą, nie trzeba nawet odnosić się do gier komputerowych. Równie dobrze można by było powiedzieć, że sprzedawca w najbliższym osiedlowym warzywniaku celowo sprzedaje stare warzywa, bo wie, że ludzie i tak u niego kupią. To jest bezsens najwyższych lotów, ponieważ developerzy doskonale wiedzą, że jedną wpadkę gracze im wybaczą, ale drugiej już nie. Dwa proste przykłady – bardzo popularna swojego czasu seria "Gothic". Jej trzecia część była kompletnie niedopracowanym cieniem swoich poprzedniczek, jednak fani ją kupili – nikt nie wierzył w to, że można było spartolić tak świetnie zapowiadającą się produkcję. Jak się okazało, nie dość, że była pełna bugów, to jeszcze społeczność wokół niej skupiona sama musiała je naprawić! Niewzruszeni tym twórcy wydali DLC – "Zmierzch Bogów", który okazał się jeszcze gorszym bublem. To był koniec – gracze się odwrócili przenosząc swoje zainteresowanie na inne produkcje RPG. Wydano jeszcze część czwartą o nazwie "Arcania", jednak kupiły ją wyłącznie osoby, którym się pudełka pomyliły w sklepie albo ostatnie kilka lat spędziły w dżungli. Producent zawiódł, a gra straciła nabywców.

Drugi przykład – "Fallout 3", produkcja kontrowersyjna, dzieląca fanów już od momentu jej zapowiedzi. Pesymiści mieli rację – gra mimo tego, że była hitem, nie spełniła pokładanych w niej nadziei – przylgnęła do niej pogardliwa łatka "Obliviona" z broniami. Bethesda, widząc swój błąd, powierzyła produkcję kolejnego tytułu w postapokaliptycznym uniwersum Obsidianowi, w którym pracowali ludzie doskonale znający oczekiwania społeczności. W ten sposób powstał "New Vegas", który dla większości graczy okazał się tym, czego oczekiwali – duchowym spadkobiercą nigdy nie ukończonego projektu "Van Buren". Te dwa przykłady dowodzą, że fani to nie durne owce, że jak ktoś na nich pluje, to nie udają, że deszcz pada – mają realny wpływ na politykę firm. Producenci dobrze wiedzą, że jeśli nie będą wychodzić naprzeciw oczekiwaniom graczy, ci nie będą kupować ich gier, a brak sprzedaży to bankructwo. W tym punkcie można nawiązać do największej wpadki tego roku – "DA2". Myślicie, że Bioware nie wpadło w panikę widząc rozczarowujące wyniki sprzedaży? Że popełni ten sam błąd w "Mass Effect 3", bo fani i tak kupią? Musieliby być finansowymi samobójcami. Nawet jeżeli uważacie, że graczy mają w poważaniu i kierują się jedynie swoimi widzimisię, to akcjonariuszy już nie mają. Żadna dobrze prowadzona firma nie może sobie pozwolić na działanie wbrew swoim interesom, nieważne, jakie ma odczucia w stosunku do swoich klientów; tak samo sprzedawca z osiedlowego warzywniaka nie może sprzedawać zgniłej rzodkiewki, bo albo ludzie przestaną u niego kupować (pójdą do Żabki 1500 metrów dalej), albo ogoleni na łyso fani tego warzywa spałują go w bramie...

Mit#3 – Developerzy zarabiają więcej kasy na prostszych grach!

Ten argument ma tyle samo wspólnego z rzeczywistością, co historia o helikopterze i talibach w Klewkach. Zacznijmy jednak od początku. Rynek gier jak każdy inny jest zróżnicowany. Istnieje cała gama prostych produkcji przewidziana dla młodszych odbiorców, jak Arcade Games na PS3. Kosztują parę dolarów, a ich cena szybko spada. Następną kategorią będą gry średnie – zwykle robione na licencjach filmowych czy na podstawie komiksów. Niewiele się o nich słyszy, bo zazwyczaj kończą na półkach wypożyczalni. Tak w skrócie można przedstawić niszę zajmującą się prostymi grami – wielkich firm ani wielkich pieniędzy raczej tam nie ma. Przejdźmy do mainstreamu, czyli dużych developerów i rozbudowanych produkcji kosztujących miliony dolarów. W tym świecie nie ma miejsca na chodzenie na skróty, chociaż niektóre firmy pod presją właśnie to robią – niech za przykład posłuży "Dragon Age II". Gra, o której bez cienia wątpliwości można powiedzieć niedopracowana, wydana o dobrych parę miesięcy za wcześnie.

Takie ryzykowne kroki zawsze kończą się tak samo – zawiedzionymi fanami i małymi zyskami. Ekstremalnym przykładem takiego zachowania jest Interplay, który pod koniec swojego istnienia, w przypływie kompletnej desperacji (lub też zaniku logicznego myślenia) wstrzymał pracę nad swoimi dużymi projektami takimi jak "Fallout 3" czy "Baldur's Gate 3", a całą swoją machinę produkcyjną skupił na "Brotherhood of Steel". W efekcie powstał kiepski pseudo-FPS na PlayStation, o którym mało kto słyszał. Sama firma zbankrutowała z wielkim hukiem, nie będąc nawet w stanie opłacić rachunku za czynsz. Jak widać, za każdym razem, kiedy któryś z wielkich developerów próbuje wydać swój produkt za wcześnie, uproszczony czy niedopracowany, dostaje po łapach – traci nie tylko finansowo, ale również na zaufaniu do swojej marki, a to ciężko odbudować. To się po prostu nie opłaca, co pokazało kilka wpadek ostatnich lat. Można więc powiedzieć: "Developerzy tracą kasę na prostszych grach!".

Mit#4 – Większość graczy woli proste gry!

Nie byłbym sobą, gdybym nie napisał o stereotypach. Więc Amerykanie są głupi i nie znają się na geografii, Niemcy są punktualni i nie mają poczucia humoru, Polacy na wszystko narzekają, a większość graczy woli proste gry. To stwierdzenie można między właśnie takie bajki włożyć. Nie mam pojęcia, skąd się wzięło takie przeświadczenie – ktoś przeprowadzał jakieś badania socjologiczne? Czym w ogóle są te proste gry? Są to wyścigówki? Nie, bo jak się nie ma jakiegokolwiek pojęcia o działaniu samochodu, to się będzie ciągle wypadać z toru. Są nimi bijatyki? Nie, bo nie znając kombinacji ciosów skończymy na chaotycznym przyciskaniu wszystkich guzików i odciskach na palcach. Są nimi FPSy? Nie, bo nie umiejąc w nie grać zarobimy kulę w łeb, nawet nie wiedząc, skąd została wystrzelona.

Te gatunki są na szczycie list najbardziej kupowanych gier, gdzie są więc te proste gry? Może w RPG? "Mass Effect 2" to kiepska strzelanka z elementami role playing – hmm... doprawdy? Polecam więc poziom bardzo trudny i wypróbowanie różnych opcji dialogowych. "Fallout: New Vegas"? Wypróbujcie tryb hardcore. "Wiedźmin 2" – chyba nic nie muszę pisać. Im dalej brnę w tych rozmyślaniach, tym coraz mniej znaków upraszczania zauważam. Może znajdę jakieś w RTS? Ostatnio kupiłem sobie "Shoguna 2" – jeśli miałbym porównywać jego poziom trudności z pierwszą częścią wydaną lata temu, nie byłoby w ogóle o czym mówić – jest o wiele trudniejszy i bardziej skomplikowany. Zaczynam czuć się trochę zagubiony – skoro gracze wolą proste gry, to czemu wychodzi tyle tych, których za proste uznać nie można? Odpowiedź nasuwa się sama – przedstawiona na początku teza jest po prostu nieprawdziwa. Są oczywiście gry mniej lub bardziej wymagające, podobnie jak książki, filmy czy nawet zestawy puzzli. Nie można jednak z faktu istnienia grafomańskich książek, banalnych filmów czy nieskomplikowanych zestawów puzzli wyciągać wniosku, że większość takie woli.

Mit#5 – Czeka nas nieuniknione uproszczenie wszystkiego!

Na koniec pozostały nam przepowiednie apokaliptyczne – klimat się ociepla, plamy na słońcu są coraz większe, powłoka ozonowa przypomina szwajcarski ser, a gry RPG niedługo będą na poziomie kółka i krzyżyka. Taki scenariusz zdobył rzeszę zwolenników, którzy postanowili uczynić z teorii upraszczania gier złowieszczą przepowiednię. Jej istotą ma być coraz większa rola grafiki oraz dźwięku jako środków wyrazu (mówione dialogi, przerywniki filmowe itd.), przez co nowe produkcje będą banalniejsze pod względem merytorycznym i łatwiej przyswajalne, dzięki czemu znajdą szerszą grupę nabywców. Jedyne, co mi się w tej teorii nie zgadza, to koszty, jakie firmy ponoszą zatrudniając grafików, dźwiękowców, aktorów – mieliby inwestować miliony dolarów, ponosić ryzyko niewypału, tylko po to, by tworzyć gry dla idiotów? A może ten większy nacisk na elementy wizualne jest podyktowany rozwojem technologii, coraz mocniejszym sprzętem? Jeżeli jesteście zwolennikami wersji upraszczania, chciałbym was ostrzec! Podobny diaboliczny plan opracowują właściciele restauracji, będą podawać pięknie wyglądające dania, które będą niejadalne. Czy ja jestem jedyną osobą, która widzi w tym absurd?

Przypomina mi to inną popularną teorię: rezygnacja z rzutu izometrycznego na rzecz trójwymiaru zniszczyła RPG. To tak, jakby powiedzieć, że rezygnacja z pługa na rzecz kombajnu zniszczyła jakość upraw. Osoby, które wydają takie osądy, zapominają, ile potworków stworzono w rzucie izometrycznym – wcale nie mniej niż w 3d. Technologia daje możliwości, a konkurencja między firmami zmusza do ich wykorzystania, więc gry na pewno będą mieć coraz bogatszą oprawę, jednak czy to znaczy, że będą prostsze? Oczywiście, że nie, bo popyt na wymagające produkcje nadal będzie istniał. Ilu na świecie jest graczy uwielbiających dobre RPG? Powiedzmy, że dwa miliony (chociaż pewnie o wiele więcej), niech każdy zapłaci za grę 30 dolarów. To już daje grupę docelową wartą 60 milionów – ciekawe, który developer oleje taki potencjalny dochód, bo będzie wolał robić proste gry...

W ramach podsumowania tego tekstu, chciałbym się odnieść do kategorycznego stwierdzenia, jakiego dokonałem na wstępie. W każdym micie kryje się ziarno prawdy, jednak nie może ono zastępować obiektywnego spojrzenia na całość. To fakt, że niektóre elementy rozgrywki się upraszcza, że raczej maleje niż wzrasta ilość statystyk, które trzeba studiować, że czasami forma przysłania treść itd. Jednak w ogólnym obrazie jest to kropla w morzu. To tak, jakby oceniać cały gatunek RPG na podstawie nieudanego "Dragon Age II". Na wszystko trzeba spojrzeć z odpowiednim dystansem. Gry kiedyś wcale nie były trudniejsze czy bardziej rozbudowane – przypomnijcie sobie, jak wyglądały dialogi w "Baldur's Gate", jak wyglądał system rozwoju postaci – był aż tak skomplikowany w stosunku do tego, co mamy teraz? Nie. Oczywiście są przykłady wyjątkowych gier, takich jak "Torment" czy "Arcanum", gdzie niektóre aspekty rozgrywki zostały rozbudowane do wręcz szalonego poziomu. W mojej opinii szeroko zakrojone zjawisko upraszczania gier nie istnieje, jest za to moda na narzekanie, bo przecież łatwo powiedzieć, że gra jest uproszczona i zmieszać ją z błotem, niż użyć rzeczowych argumentów – co, gdzie i w stosunku do czego. Tym optymistycznym akcentem kończę ten tekst, po przeczytaniu którego możecie mieć mnie za żyjącego w alternatywnej rzeczywistości ignoranta, jednak ja o to nie dbam – dobrze mi w niej.