Wampiry, strzygi i spółka

„Ludzie wierzą, że trzy dni po śmierci w złych mężczyzn i w złe kobiety wstępuje diabeł i kieruje ich z powrotem do własnych domów i domów przyjaciół, aby straszyli żywych.”

Chociaż w dzisiejszych czasach typowy umysł odpycha to, co wydaje mu się nierealne, a rozum wziął górę nad wiarą, literatura fantastyczna nadal łakomie sięga do dawnych mitologii. Serwuje nam nie tylko opowieści o zagubionych światach, ale również te, które mogłyby rozegrać się na naszych podwórkach. Opowieści o wiejskich egzorcystach czy wampirach z ABW. Właśnie owe wampiry mają korzenie znacznie bliższe niżby się to wydawało. Ba! Są nawet wciąż aktywnym elementem folkloru polskich wsi. Mimo wszystko to Rumunię, a konkretniej krainę położoną w samym jej sercu – Transylwanię uważa się za wampirzą macierz.

„Wampiry, strzygi i spółka” to wystawa poświęcona właśnie rumuńskim opowieściom i tradycjom obracającymi się wokół zmarłych powracających do tego świata, by mrozić krew w żyłach tych jeszcze żyjących. Ekspozycję można oglądać w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Przygotowana we współpracy z Rumuńskim Instytutem Kultury, jako punkt wyjścia obrała książkę „Siedem esejów o strzygach” autorstwa profesor Otilii Hedeşan, która jest również pomysłodawcą wystawy. To właśnie ona zebrała i zinterpretowała rumuńskie opowieści o strzygach i całym obrządku z nimi związanym. A ja, wyciągnąwszy Tokara w pewien pochmurny wtorek, z chęcią obejrzałam efekty jej prac.

„Po śmierci strzyga zdezorientowana i uwięziona między światem żywych i tamtym światem nawiedza domy, drogi i dusze swych znajomych pozostałych przy życiu. Aby pomóc zmarłemu przejść na tamten świat i jednocześnie się przed nim zabezpieczyć, przygotowuje się nieboszczyka jak do długiej wyprawy, układając go na stole pogrzebowym i symbolicznie wyposażając we wszystkie rzeczy, których mógłby potrzebować, pozbawiając go tym samym powodów do powrotu.”

Ekspozycja to nie tylko teksty źródłowe i typowo muzealne eksponaty, to również fotografie, filmy oraz cały szereg spotkań i imprez. Co więcej w ramach projektu organizowane są na terenie Warszawy wampirze LARPy! Szczegółowy plan imprez można znaleźć na tej stronie. Nie mniej już sama wystawa może okazać się ciekawym kąskiem dla każdego wampiromana.

Wybrane teksty opisujące każdy z modułów są nie tylko opowieściami tubylców, ale również relacjami XVIII-wiecznych wysłanników Korony Habsburskiej czy żołnierzy stacjonujących opodal w tamtym okresie. Opisy te stanowią klimatyczną narrację obrządków pogrzebowych, obrazowanych przez instalację oraz różnego rodzaju, pozornie zwykłych przedmiotów, w wymiarze rytualnym nabierających symbolicznego znaczenia.

„Krzesło z ozdobnym oparciem jest często wartościowym meblem. Jednak kiedy oparcie to ma formę antropomorficzną, nie chodzi już o czystą dekorację, lecz o rytuał: jest to krzesło, na którym zwykle nikt nie siada, ponieważ jest ono związane wyłącznie z powrotem zmarłego do domu.”

Instalacja uzupełniona opisem ukazuje schemat zachowań, których trzeba ściśle przestrzegać, aby zapobiec powrotowi zmarłego do tego świata. Chcesz wiedzieć, co zrobić zaraz po czyimś zgonie? Jak przygotować dom, ciało, trumnę? Nawet ceramiczna misa może okazać się w tym pomocna.

Całość przepełniona ludową magią i doprawiona szczyptą mistyki. Aż wieczorem naprawdę bałam się "kobiet i mężczyzn stojących na rogu domostwa". Klimat nie do opisania, więc tym bardziej czuję się w obowiązku polecenia tej ekspozycji.

Wystawa ta jest kulminacyjnym punktem programu „Rok Rumuński w Państwowym Muzeum Etnograficznym”. Można ją oglądać do 28 czerwca 2009 r w Państwowym Muzeum Etnograficznym przy ulicy Kredytowej 1 (centrum Warszawy, przy Zachęcie). Większość obrazów pochodzi z Archiwum Folkloru Uniwersytetu Zachodniego w Timiszoarze. Ciekawskim polecam również blog poświęcony wystawie.

Godziny otwarcia Muzeum:
Wtorek – Czwartek: 10.00 – 18.00
Piątek 10.00 – 16.00
Sobota 10.00 – 17.00
Niedziela 12.00 – 17.00

Ceny biletów:
normalny – 10zł,
ulgowy – 5zł,
rodzinny – 15zł.
Jeden bilet obejmuje wszystkie wystawy prezentowane w Muzeum!

Postaram się również na bieżąco informować o imprezach towarzyszących.