Elfy, trolle, krasnoludy, gobliny... Fantasy w Europie Zachodniej jest bez wątpienia silnie ugruntowane w kulturze skandynawskiej – dowodem na to są mity Celtów i Germanów, które zainspirowały Tolkiena oraz jego naśladowców. Pisanie o elfach i krasnoludach to bezpieczne rozwiązanie, ale jeśli pisarz chce wykreować coś oryginalnego i przygodowego, może sięgnąć po wierzenia kultur śródziemnomorskich: Greków, Rzymian, Egipcjan. Niektórzy zapuszczają się na Daleki Wschód i zaludniają nasz świat qilinami oraz smokami, ale są też tacy, którzy idą dalej w głąb Indii i Persji. To chyba najodleglejszy punkt, z którego czerpiemy inspirację. Za tą granicą jest już upiorne terytorium, gdzie kreatury zrodzone z szalonych myśli pisarza próbują być oryginalne. I nie ma w tym nic złego.
Jednak świat jest stary i szeroki, dlatego każda kultura ma w sobie coś dziwnego oraz fascynującego – istnieje długa lista pomysłów, z których można skorzystać, zanim zabraknie inspiracji. Ta seria felietonów ma na celu przybliżenie wybranych mitów i legend; w pierwszej części zmierzę się z mitologiami Afryki Zachodniej oraz Południowo-Zachodniej (region rozciągający się od Sahary aż do dżungli w Kongo, który jest zamieszkany przez mieszaninę kultur, nacji, plemion i potomków starożytnych imperiów).
Wampiry światła
Wampiry należące do folkloru Afryki Zachodniej, które w przeciwieństwie do swoich europejskich odpowiedników upodobały sobie światło słoneczne, są jednymi z najbardziej fascynujących istot. Weźmy na przykład Adze – zmiennokształtną wiedźmę pijącą krew, która występuje w Togo i Ghanie. Potrafi zmienić się w robaczka świętojańskiego, żeby przedostać się w nocy pod zamkniętymi drzwiami lub oknami. Potem wraca do swojej humanoidalnej postaci i osusza ofiary do cna.
Innym przykładem jest Obayifo z wierzeń Ashanti (znany jako Asiman w folklorze Dahomej). Ten wampirzy czarnoksiężnik podróżuje w formie kuli światła i potrafi przejąć kontrolę nad zwierzętami oraz ludźmi. Charakterystyczną cechą opętanego przez niego człowieka jest światło wydobywające się z ust, pach oraz innych otworów ciała, ale nie powstrzymuje go to przed nocnymi polowaniami. Obayifo jest potężnym, złowrogim duchem, który niszczy plony, psuje owoce i wypija ludzką krew – bardzo często jego ofiarami padają dzieci; tak samo jest w przypadku Adze.
Asanbosam jest chyba najbardziej fantastycznym i wymyślnym stworzeniem z grona wampirów. Wygląda jak wielki ogr o żelaznych zębach oraz pazurach, który chowa się wśród gałęzi i czeka, aż ofiara zbliży się do drzewa. Jego krewniak, Sasabonsam, ma ogromne nietoperze skrzydła, zęby ostre niczym włócznie i jest wysoki jak drzewo.
Zaginiony Świat
Lasy tropikalne w Kongo i Zairze były, według lokalnych podań, zamieszkane przez szeroką gamę mitycznych, zagadkowych potworów. Dało to początek historiom o Zaginionym Świecie, gdzie dinozaury nadal żyją, zupełnie nie przejmując się wymarciem ich gatunku. Wiktoriańscy odkrywcy o słabszej wyobraźni sądzili, że to prawdopodobnie prawdziwe zwierzęta, pozostałość po dawnych czasach.
Niektóre z nich są łagodne, na przykład Ambize Angulo albo odyńczyk – "nazwany tak, ponieważ jest gruby jak wieprz i wytwarza smalec", ale są też agresywne, takie jak Kongamato "łamacz łodzi" – czerwono-czarny pterozaur o skórzastych skrzydłach i przerażających pazurach. Ninki Nanka jest smokiem żyjącym na bagnach Senegalu oraz Gambii, natomiast Mokele-mbembe – "ten, który zatrzymuje bieg rzeki" – jest istotą rozmiarów słonia, ma długą szyję i krótki ogon. To daleki kuzyn Nessie, żyjący w Kongo.
Pigmeje z Afryki Środkowej żyją w strachu przed potworami o wielu rogach, przypominającymi nosorożce, które często uważano za ocalałe ceratopsy (na przykład sześciorogi Ngoubou lub budzący postrach Emela-ntouka, "zabójca słoni"). Mieszkańcy Konga opowiadają też o mniejszej bestii – jednorożcu wielkości osła, zwanym Abada. Na koniec warto wspomnieć Nguma-monene, "wielkiego węża": szaro-brązową jaszczurkę długą na dziesięć metrów, która ma grzbiet porośnięty kolcami. Jest tak duży, że poluje na hipopotamy oraz na ich mniejszego kuzyna, roślinożernego Mbielu-Mbielu-Mbielu.
Jeśli odczuwasz wielką potrzebę spotkania potężnej kreatury przypominającej smoka, nie ma nic gorszego niż zaznajomić się z Tęczowym Wężem – Boskim Gadem o imieniu Aiya Weddo, obecnym w mitach ludów Beninu i Nigerii, który przedostał się na Karaiby dzięki religii voodoo. Ów wąż brał udział w stworzeniu świata i jest boskim wierzchowcem – tworzy tęczę za każdym razem, gdy leci po niebie.
Leśne Wróżki i Złe Dzieci
Tereny leśne Afryki Zachodniej są zamieszkane przez tłum wróżek i gnomów: większość z nich ma łagodny charakter albo, w najgorszym razie, lubuje się w oszustwach. Tylko kilka naprawdę złych kreatur odpowiada za opętanie dzieci, uśmiercając je wskutek jakichś wyniszczających chorób lub skłaniając je do bycia niegrzecznymi i skłócając z rodzicami. W kulturze Yoruba istnieją Emere, super dzieci zdolne do świadomego podróżowania między światami, są piękne i potężne – to elfy Afryki Zachodniej. Z drugiej strony krasnoludy Abiku, również część kultury Yoruba, zjedzą i wypiją całe pożywienie dziecka, a kiedy ono umrze, to znajdą sobie kolejną ofiarę.
Spośród innych leśnych stworzeń Yumboes to białe krasnoludy o siwych włosach, które dbają o wybraną rodzinę i opłakują, jeśli cokolwiek złego się przydarzy. Wokulo z Mali są owłosionymi, często niewidzialnymi istotami wysokimi na prawie metr, które kradną jedzenie i są wystarczająco silne, żeby powalić najsilniejszych wrestlerów. Eloko ze środkowej części Konga, których nie porasta sierść, mają ostre pazury oraz są pokryte trawą, prześladują łowców i straszą ich nieszczęsne żony, często zjadając swoje ofiary. Aziza z Dahomej są ich życzliwymi odpowiednikami: maleńkie, owłosione, żyją w mrowiskach, palą fajki, są źródłem białej magii i duchowej porady dla łowców. Na koniec – istnieją też wróżki Egbere, które posiadają cenną matę do spania. Jeśli im ją zabierzesz, będą cię wszędzie śledzić, płacząc żałobnie.
Nie wszystkie leśne istoty są malutkie. Straszliwy Yehwe Zogbanu z Dahomej jest olbrzymem rozmiarów ogra i posiada trzydzieści rogów na całym ciele.
Rzeki i Tricksterzy
Rzeki Afryki Zachodniej też są niebezpieczne: w Nigerii żyją Ikaki, wodne duchy mordujące ludzi, które przybierają formę złych żółwi; a w Kongo można spotkać Bisimbi Bi Masa – nimfy wodne roznoszące choroby. Są bardzo groźne, więc tylko najodważniejsi łowcy i szamani nie boją się wejść do ich siedzib.
Zgoła odmiennym rodzajem mitycznych kreatur są tricksterzy – znani w wielu kulturach na świecie z tego, że często przybierają kształt jakiegoś zwierzęcia. W Afryce Zachodniej jednymi z najbardziej popularnych są: Ngofariman, przebiegły szympans żyjący w Mali, i oczywiście Anansi (Pan Pająk). Pochodzi z Ghany, ale dzięki ulubionym dziecięcym bajkom stał się znany na terytorium Karaibów i Stanów Zjednoczonych.
To tylko niektóre przykłady legendarnych stworzeń, które możesz spotkać w fantastycznej Afryce Zachodniej; jest ich wiele więcej – od mądrych wołów do duchów dymnych opętujących tancerzy plemiennych. W kolejnym artykule opiszę wschodnią i południową część kontynentu podczas wspaniałej podróży od Przylądka Dobrej Nadziei do Półwyspu Somalijskiego (zwanego Rogiem Afryki).
Źródło: fantasy-faction.com
Komentarze
Na pewno też w Kłamcy, Connanach i paru innych książkach było o tym.
Dodaj komentarz