Mroczny Rycerz

Batman – co jeszcze można o nim powiedzieć, napisać?

Na przestrzeni prawie 80 lat istnienia, powiedziano i zrobiono z nim praktycznie wszystko. Batman to ikona. Kiedy ktoś mówi superbohater, nie myślę o nigdy niezawodzącym prezydenta USA facecie w rajtuzach ("Superman 4", jakby ktoś się zastanawiał, gdzie pan w rajtuzach nie zawodzi), tylko o nocnym mścicielu, którego boją się nawet kryminaliści. O wielkim symbolu nietoperza, który, odbijając się na niebie, wzywa Batmana na pomoc. O pełnym przestępców Gotham, ścieku miast, które na przekór staraniom nie daje się zmienić na lepsze. O bogatej gamie złoczyńców, barwnej galerii postaci, którą tworzono i dopracowywano przez ponad pół wieku, z takimi perełkami jak Człowiek – Gumka czy Dżentelmen – Duch i prawdziwymi klejnotami jak Kobieta – Kot, Pingwin, Bane, Killer Croc, Hugo Strange czy główny wróg Nietoperza – Joker.

Mimo że kariera Mrocznego Rycerza rozpoczęła się w komiksie, szybko przeniosła się dalej – książki, seriale i filmy były tylko kwestią czasu. Na początku lat 90. Tim Burton popełnił dwa wyśmienite filmy o Batmanie, a Joker grany przez Jacka Nicholsona przez większość mojego życia stanowił ideał i wzór maniakalnego przestępcy. I ten śmiech! I ta Kobieta – Kot! Niestety, dwa kolejne filmy były i są kiczowatą zbrodnią popełnioną na tak wspaniałym materiale i obok Jacka Nicholsona z filmami o Batmanie kojarzy mi się przede wszystkim Arnold Schwarzenegger i jego jednolinijkowe żarciki. No bo co zabiło dinozaury? Epoka lodowcowa! Jezu...

Po tym arcydziele sztuki filmowej producenci i reżyserzy odstawili Batmana w daleki kąt i zabrali się za ekranizacje innych cudów pobranych z komiksów – takich jak Spiderman, Daredevil, Punisher i Hellboy. Była też jeszcze próba zrobienia filmu o Kobiecie – Kot, ale moja podświadomość wyparła tę wiedzę z umysłu – nie mogę się więc wypowiadać. Dopiero w 2005 roku, Christopher Nolan, autor takich filmów jak "Bezsenność" czy "Memento", podjął się reaktywacji serii o Batmanie, kręcąc "Batmana: Początek". Wyszło mu to nader dobrze – film miał o wiele bardziej dorosłe, poważne podejście do postaci Mrocznego Rycerza, pokazywał i analizował, dlaczego Bruce Wayne chce walczyć z przestępczością i jakie są reperkusje tego, że taką walkę podejmuje. "Początek" tak cudownie odgradzał Batmana i Robina, suche teksty Schwarzeneggera i kiepskie aktorstwo Umy Thurman, poharkiwania Bane'a oraz tańce Jima Carreya i za tą linią kreślił ciekawą historię z takimi postaciami jak Strach na wróble czy Ra's al Ghul. Trudno się więc było dziwić, że gdy koniec filmu zapowiedział następną część, a także pojawienie się jednej z najważniejszych dla całej historii postaci, entuzjazm sięgnął sufitu. I wreszcie, trzy lata później, wyszedł "Mroczny Rycerz", w którym głównym antagonistą Batmana był Joker, asystowany przez Dwie Twarze.

Przyznam się, że mój początek z tym filmem był zły. Popełniłem podstawowy błąd, jakim było porównywanie go z poprzednią interpretacją tej opowieści, tą z Nicholsonem jako Jokerem – to było złe. Niedobre. Niepoprawne. "Mrocznego Rycerza" trzeba oceniać jako osobną opowieść, film Burtona – tak samo. Częścią wspólną jest lokalizacja, imiona bohaterów, ale nic więcej. Kreacja Jokera w tym filmie wyodrębniła go spośród innych Jokerów i uczyniła niezależnym, pełnoprawnym bytem. Zresztą nie tylko to czyni z "Mrocznego Rycerza" doskonałe widowisko, gratkę dla wszystkich fanów Batmana.

Pierwsze akty są doskonałe – Nolan świetnie tka klimat fatalizmu, pochłaniający bohaterów filmu, którzy powoli zaczynają rozumieć, że każda ich decyzja ma zły skutek, nieszczęśliwe reperkusje dla nich lub dla ich bliskich. Trzy postacie, na których opiera się film – Batman, Joker i Harvey Dent toczą ze sobą nieustanną walkę i nawet rozumiejąc, że to ta walka jest przyczyną wszystkich klęsk i katastrof, nie chcą lub nie potrafią porzucić swoich ról. Film ogląda się jak grecką tragedię, bohaterowie są prowadzeni przez odgórnie opisany los w kierunku nieuchronnej klęski, katastrofy, smutnego, tragicznego końca. I... No właśnie.

Zakończenie "Mrocznego Rycerza" jest jak policzek. Nie jest to może tak mocny policzek jak zakończenie trzeciego "Mass Effecta", ale jednak boli. Wszystko w filmie prowadziło dokładnie do czegoś zupełnie odwrotnego – zakończenie i pompatyczny monolog wywołuje uśmieszek politowania i zażenowaną minę – nie wiedziałem i nie wiem w sumie co o tym myśleć. Co doprowadziło do takiej konkluzji wydarzeń przedstawionych w filmie, co skłoniło bohaterów do podjęcia takich decyzji? Na pewno nie film. Nie tak miało być – nie tego się spodziewałem i teraz, po prawie czterech latach, przeglądając różne fora i śledząc dyskusje – wiem, że nie jestem w swoim rozczarowaniu osamotniony. Jeśli miałbym szukać minusa, to byłby minus największy. Niestety.

Wspominałem już o Jokerze, ale grze aktorskiej w "Mrocznym Rycerzu" warto poświęcić osobny akapit. Oglądaliście "Ojca Chrzestnego"? Pamiętacie Marlona Brando jako Dona Corleone? W tej kreacji nie było widać Marlona Brando, tylko wspomnianego Dona, podstarzałego Włocha z żelaznym kodeksem moralnym i słabością do pomarańczy. Podobnie jest tutaj z rolą Jokera. Nie widzę Heatha Ledgera, chłopa, który chciał być rycerzem, czy kowboja z "Brokeback Mountain" – widzę Jokera. Musiałem się naprawdę dobrze przyglądać, by pod maską aktorstwa i charakteryzacji, zachowania, dostrzec aktora o chłopięcych rysach, który jeszcze niedawno był Nieustraszonym bratem Grimm. Joker Ledgera jest unikatowy, przerażający, socjopatyczny, psychopatyczny i jeszcze kilka -patyczny. Jego żarty nie wywołują śmiechu, bo nie są śmieszne, lecz makabryczne i przerażające, a jedyny śmiech, jaki się pojawia, to nerwowy chichot. Jego opowieść o bliznach jest absurdalna i groteskowa, zaś zbrodniom i bezeceństwu nie ma końca. Aktor i reżyser wzięli Jokera z komiksów, Jokera Nicholsona, Jokera Napiera i Jokera Hamila, wyciągnęli z niego element komediowy i wrzucili do kosza. Został tylko bezwzględny potwór, agent chaosu, dla którego panika i strach to nagrody same w sobie. Nie zależy mu na pieniądzach, na sławie, tylko na tym, żeby ludzie krzyczeli i się go bali. Myślę, że mogę spokojnie powiedzieć, że dopiął swego. Z innych postaci przewijających się przez ekran, uwagę przykuwa Aaron Eckhart, grający okręgowego prokuratora, Harveya Denta, który – co wie każdy szanujący się fan Batmana – staje się potem Dwiema Twarzami. Eckhart dobrze oddał moralne rozterki prokuratora, jego samodzielną walkę z wszechobecną w Gotham przestępczością i korupcją. Wreszcie, kiedy przemiana już następuje, aktor świetnie gra swoją wcześniejszą postać, skrzywioną przez wydarzenia z filmu. Najsłabiej z całej trójki wypada Christian Bale, który przez większość filmu fałszywie się uśmiecha, robi dziwne miny i mówi coś zmienionym przez syntezator głosem. Nie zrozumcie mnie źle – dalej jest to czarujący Bruce Wayne, dalej jest to Batman, ale kiedy zaczął się tym swoim głosem drzeć "Where are they?", coś we mnie pękło. Dodatkowo jego rozterki przedstawione w filmie nie są zbytnio wciągające – ani mnie nie porwały, ani nie przytłoczyły swoim ciężarem. Dodatkowo to zakończenie... Ech.

W drugoplanowej obsadzie wszystko w porządku – Gary Oldman to wciąż komisarz Gordon i swoje przeciwieństwo z "Leona zawodowca", Michael Caine to wciąż Jeeves na sterydach, Morgan Freeman to wciąż występujący w musze Lucius Fox, który w tym filmie ma trochę większą rolę niż w poprzednim – i bardzo dobrze. Magie Gyllenhall zastępująca Katie Holmes w roli Rachel Dawes jest okej – nie zachwyciła mnie, ale i jej rola w "Mrocznym Rycerzu" nie jest zbytnio rozbudowana. Pozostaje wierzyć, że prawdziwa uwodzicielka w trylogii Nolana dopiero się pojawi. Żałuję przede wszystkim, że tym razem mało było Cilliana Murphy'ego jako Scarecrowa i że pozostałe grające w tle postacie nie wyróżniły się niczym szczególnym. Brakuje mi chyba kogoś takiego jak Joe Pesci w "Chłopakach z Ferajny". Kogoś z drugiego planu, kto przeszedłby na pierwszy, przyćmił wszystkich i zrobił porządek. Ale z drugiej strony – w filmach zazwyczaj jest jeden aktor, który kradnie kadr i w tym przypadku muszę zgodzić się na Ledgera.

"Mroczny Rycerz" byłby arcydziełem – studium na temat dobra i zła, równowagi i przykładem świetnego filmu o złych decyzjach – no właśnie, byłby. Zakończenie odbiera mu mnóstwo, choć mimo niego mało jest w filmie rzeczy, do których mógłbym się przyczepić. Aktorstwo, zdjęcia i dialogi – świetne, fabuła oraz postacie – bardzo dobre. Gdyby nie końcówka i może jeszcze ta wywracająca się ciężarówka wypełniona chyba helem (choć to, co następuje później, jest wystarczająco dobre, aby odkupić ten grzeszek) film dostałby ode mnie pełną dyszkę. Dam mu dziewięć i powiem, że nie jest to może najlepszy film, by zacząć przygodę z Batmanem, ale musi go zobaczyć każdy, kto trochę o Batmanie już obejrzał. Być może "Batmana: Początek"?