Marsjanin

Robinson w kosmosie? Marsjański survival? Początkowy sceptycyzm okazał się nieuzasadniony. Nawet jeśli inspiracje (Defoe i Apollo 13) są oczywiste, a finał szybko staje się przewidywalny, to fabuła trzyma w napięciu. Wiadomo, jak się skończy, ale nie wiadomo, jak do tego dojdzie, i to – o dziwo – wystarcza.

Psychologia postaci jest – oględnie mówiąc – bardzo oszczędna. Z kart dziennika, który jest dominującą formą narracji, wyziera postać sympatycznego nerda ze zdrowym dystansem do siebie i świata. Na próżno szukać tu jednak szczegółów biografii czy bogactwa wewnętrznych przeżyć. Co najwyżej przekleństwo się trafi. Dowiemy się jednak – przy stosownej okazji – że bohater miał matkę, a nawet ojca, skrajnie ostrożnego i praworządnego. Przy innej, że studentki nie leciały specjalnie na biologów, a przynajmniej na Marka Watneya. Ten zarzut natury psychologicznej nie jest całkiem poważny, wszak wyszkolenie musiało zrobić swoje, a melancholijny introwertyk – mający, nawiasem mówiąc, mizerne szanse na zostanie astronautą – zostawiłby zapewne dziennik bogatszy, ale znacznie krótszy, gdyż zapas morfiny przetrwał bez szwanku. Powierzchowność charakterystyki może być dla niektórych czytelników odczuwalną wadą, ale wydaje się zrozumiała i nie wynika z braków warsztatowych autora.

Siły są skrajnie nierówne; samotny astronauta naprzeciw niegościnnej, zabójczej wręcz, Czerwonej Planety. Natura kibica odzywa się u czytelnika z dużą mocą. Przy takim przeciwniku – planecie, która bezwiednie i bezlitośnie zgniecie bohatera, jeśli tylko popełni poważny błąd – nie psychologia, ale technika i nauki ścisłe odgrywają nadrzędną rolę. Żadnej magii! To fantastyka krótkiego zasięgu. Wszystko w zasadzie jest już dostępne i mogłoby być rutyną, gdyby podbój kosmosu miał trwałe polityczne wsparcie. Bez obaw jednak, naukowych wywodów jest dokładnie tyle, ile trzeba. W sam raz, żeby czytelnik mógł uwierzyć w kompetencje autora i prawdopodobieństwo opowiadanej historii, a nie poczuł się znużony.

Książka jest peanem na cześć ludzkiej woli przetrwania, pomysłowości i solidarności w planetarnej wręcz skali. Nawet czarny charakter nie jest tak naprawdę czarny, tylko zabrakło mu dostatecznie wielkich cojones. To powieść akcji, gotowy scenariusz wysokobudżetowego, hollywoodzkiego filmu. Czyta się lekko, a autor panuje nad trzema głównymi wątkami i sprawnie splata zróżnicowane narracyjnie nici. Tłumacz, korektor i edytor też wykonali dobrą robotę, nic nie odbiera przyjemności lekturze.

Niestety hollywoodzkie schematy potęgują się w zakończeniu. Nie dość, że jest przewidywalne, to jeszcze patetyczne, moralizatorskie i łopatologiczne. Dzisiejsi Amerykanie tak mają? Wszyscy? Kasowy hit murowany. Kilka stron można jednak przeboleć. W sumie mamy do czynienia z udanym i odświeżającym – po latach panowania coraz bardziej wtórnej fantasy – powrotem do tradycyjnej, twardej science fiction. Popkulturowe smaczki sprzed kilkudziesięciu lat, serwowane mimochodem przez Andy'ego Weira, nie są dziełem przypadku. Porządne rzemiosło. Polecam.

Dziękujemy wydawnictwu Akurat za dostarczenie egzemplarza recenzenckiego.