300: Początek imperium

Szczerze mówiąc, do niedawna nie miałem w ogóle pojęcia o tym, że trwają jakiekolwiek prace nad kontynuacją pamiętnego i kultowego już dzieła Zacka Snydera z 2006 roku. Kiedy w naszym pięknym kraju ruszyła machina reklamowa i wieści o niechybnej premierze "300: Początek imperium" dotarły do mych uszu, to miałem trochę mieszane uczucia. Oczywiście, oryginalnych "300" było w mojej ocenie fantastycznym widowiskiem, łączącym w sobie nie tylko przeprowadzone z rozmachem sceny walki, ale także mroczny klimat starożytnej Hellady wraz z nieskomplikowaną, mimo to jednak posiadającą to "coś" fabułą. Mimo tego, iż film był dobry i w konsekwencji tego chciałoby się jeszcze kiedyś w przyszłości zobaczyć coś w tym stylu, to zdaje się, że formuła "300" wyczerpała się kompletnie wraz ze śmiercią dzielnego króla Sparty i jakiekolwiek sequele nie mają racji bytu. Cóż, zdaje się, że jeśli idzie o grubą kasę, to nigdy nie ma nic niemożliwego, dlatego też uraczeni zostaliśmy – na dobre lub złe – dalszym ciągiem komiksowej opowieści o wojnach grecko-perskich.

Kontrowersje z pewnością wzbudzać musiał już wybór reżysera – co by nie mówić ostatnimi czasy o Snyderze i jego twórczości, pewniej czułbym się, gdyby to on ponownie stanął do realizacji filmu zamiast bliżej nieznanego i nie mogącego się za bardzo pochwalić wcześniejszymi sukcesami reżysera (swoją drogą – zastanawiające, co siedzi w głowach ludzi stojących za hollywoodzkimi produkcjami, że zatrudniają do pracy nad nimi niedoświadczonych reżyserów poniekąd skazując film na fiasko. Kazus – chociażby "47 Roninów").

Niemożliwym jest nie porównywanie tego filmu z jego pierwowzorem – nawet jeśli chcielibyśmy kompletnie zapomnieć o "300", to konstrukcja dzieła zbytnio nam na to nie pozwala – sami bohaterowie zdają się być "uboższymi" kalkami swoich spartańskich prototypów, w samym zaś obrazie mnogość nawiązań do wydarzeń z jedynki jest wszechobecna. Nie zdziwiłbym się, gdyby najczęściej padającym imieniem podczas emisji był "Leonidas". Taka, a nie inna koncepcja filmu już na dzień dobry zmusza do rywalizacji z oryginałem. Pomimo tego że Ateńczycy walczą z Persami, to symbolicznie konkurują tutaj ze Spartanami. Niestety dla nich, raczej przegrywają w tej walce.

"300: Początek imperium" nie jest sequelem w zwykłym tego słowa znaczeniu. Większa część akcji dzieje się w tym samym momencie co wydarzenia z "300". Z kolei w całej opowieści liczne są też sceny retrospekcji przybliżające nam ważne zdarzenia, takie jak bitwa pod Maratonem, upadek Dariusza czy młodość Kserksesa. Natomiast główną osią fabularną jest wojna morska, jaką toczą ze sobą sprzymierzone pod wodzą Aten floty greckie z nadciągającą hordą Persów, której to kulminacją jest bitwa pod Salaminą. Gdzieś tam w tle miga również wątek ambicji Ateńczyków, pragnących zjednoczyć greckie poleis i problemy, jakie czyni im nie chcąca słyszeć o żadnych uniach – nawet w obliczu zbliżającej się zagłady – autorytarna Sparta.

Głównym bohaterem filmu jest – znany z kart historii – genialny ateński strateg Temistokles (grany przez australijskiego aktora Sullivana Stapletona). Nie jest chyba kontrowersyjną tezą, że choćby nie wiem co robił, to i tak szanse na to, że pobije kultowego już Geralda Butlera w roli Leonidasa, były raczej znikome. Chociaż trzeba mu przyznać – Temistokles faktycznie wzbudza szacunek. Pod względem geniuszu taktycznego z pewnością przewyższa Leonidasa, nie miałby się też czego powstydzić jeśli idzie o wojenne rzemiosło; w filmie nawet znajduje się scena śmiało nawiązująca do pamiętnego kopniaka, jakim Leonidas był łaskaw uraczyć wrednego perskiego posłańca. Pomimo niewątpliwych zalet, Temistokles zdaje się być jednakże pozbawiony charyzmy, nieustraszonej odwagi i humoru w obliczu pewnej śmierci, tak charakterystycznych w przypadku Leonidasa (że już nie wspomnę o pamiętanych do dziś one-linerach Geralda Butlera).

Na całe szczęście tam, gdzie zawodzi protagonista, pojawia się ratująca honor dowódczyni floty perskiej i główna antagonistka filmu – Artemizja (w której rolę wcieliła się seksowna i zabójcza Eva Green). Fenomenalna gra aktorska, intrygująca kreacja i osobliwe wojenne love story – wszystkie te aspekty przekładają się na to, że sceny z jej udziałem stanowiły jeden z najmocniejszych elementów całego dzieła.

Prócz samego Temistoklesa, armię greckich wojowników wspiera także grupa niewiele wnoszących do fabuły balastów w rodzaju zezowatego ojca, żądnego wojennej sławy syna czy wiernego do samego końca przyjaciela. W opowieści powraca też wielu bohaterów znanych z poprzedniej części, takich jak królowa Gorgo (teraz odgrywająca nieco ważniejszą rolę), jednooki wojownik Dillios czy oczywiście Król nad Królami – Kserkses. Aż żal, że wśród całej tej śmietanki zabrakło Leonidasa – ciekawe, czy Gerald Butler miał aż tak napięty grafik, czy może raczej wypadł z formy i nie miałby teraz jak pochwalić się swoimi spartańskimi muskułami?

Zdecydowanie jednym z największych plusów obrazu jest nastrojowa muzyka, zachowująca zdrowy balans między przesadną epickością i realizmem, tym samym skutecznie budując klimat poszczególnych miejsc i wydarzeń (chociażby motyw muzyczny z Persepolis czy podczas finałowych starć Greków). Do tego dochodzi całkiem niezła – w mojej ocenie – przeróbka kultowego utworu Black Sabbath pt. "War Pigs", którym to raczeni jesteśmy podczas imponujących (także wizualnie) napisów końcowych.

Oczywiście najważniejszy element filmu, czyli sceny walki również stoją na wysokim poziomie. Sama ich idea niewiele zmieniła się w stosunku do pierwowzoru. Mamy więc wszechobecną krew, flaki, latające we wszystkie strony świata kończyny (często poprzedzone efektowną dekapitacją), nagie męskie torsy, bujnie obdarzone sześciopakami i przyodziane w długie płaszcze, tym razem koloru błękitnego.

Zamiast znanych z "300" potyczek na ubitej ziemi, tym razem praktycznie wszystkie bitwy odbywają się na morzu. Nie oznacza to jednak, że zabrakło tutaj bezpośrednich starć w walce na miecze i włócznie. Również w sposób konwencjonalny trup ściele się gęsto, a rzeki (w zasadzie morza) istotnie spływają krwią. Bitwy morskie cechują się oczywiście dużo większym rozmachem niż zwykłe lądowe potyczki, w dodatku zawsze miło popodziwiać, jak Grecy robią z Persami co chcą, także na morzu (pomysłowość Temistoklesa w tym zakresie faktycznie budzi uznanie). Nie mógłbym przy tym nie wspomnieć o godnych samego Micheala Baya eksplozji na miarę starożytnej Grecji. Prócz samych bitew, okrętów i całej tej wojennej pożogi, wizualnie nieźle prezentowały się zarówno spalone Ateny czy bogactwo i potęga stolicy Perskiego Imperium.

Niestety, to by była większość, jeśli chodzi o plusy. Największy mój zarzut to zdecydowanie zbyt mały udział Kserksesa w całym tym przedsięwzięciu. W "300" byłem uraczony jego groteskową, budzącą jednocześnie śmiech jak i trwogę kreacją i spodziewałem się, że tym razem odegra on większą rolę. Cóż, myliłem się. Kserksesa było w filmie zdecydowanie zbyt mało, a kiedy już się objawiał, to był błyskawicznie marginalizowany na rzecz Artemizji, która skutecznie skradła mu pozycję Głównego Złego. Nie, żebym coś do niej miał, wprost przeciwnie. Chciałbym po prostu, żeby Kserkses nie był tutaj tylko drugoplanową, albo być może już nawet trzecioplanową, postacią.

Pomijam zgodność z realiami historycznymi, nie po to powstają tego typu dzieła, by były one w stu procentach zgodne historią. Gorzej, gdy sam wątek fabularny w pewnym momencie gubi sens. To jeszcze jestem w stanie wybaczyć, konwencja taka. Natomiast już braku ciągłości akcji do pierwowzoru (do którego stale przecież film stara się nawiązywać) to już po prostu nie zdzierżę. Jak być może pamiętamy, w "300" Królowa Gorgo próbowała uzyskać zgodę starszyzny spartańskiej, żeby wysłać całe wojsko przeciw Kserksesowi. Kiedy więc – już po śmierci Leonidasa – Temistokles przybywa do niej prosząc o pomoc w wojnie, ta nagle strzela focha i zmienia zdanie, tylko dlatego, że jej mąż zginął. Na bogów olimpijskich! Gdzie tu logika? Gdzie godność człowieka?

Kolejnym komicznym elementem jest "przemiana" Kserksesa. Ja rozumiem, że film posiada w sobie elementy fantastyczne, ale scenarzyści mogli się bardziej postarać, odpowiadając na pytanie "dlaczego Kserkses jest, jaki jest", zamiast ograniczać się do prostego: "panie, toć to magia!".

Nie wspominałem jeszcze o dialogach. Jest to zdecydowanie najsłabszy punkt filmu. Niby "300" też nie wyróżniał się jakoś szczególnie pod tym względem, ale mam dziwne wrażenie, że Leonidas i jego ludzie, pomimo tego że nie byli filozofami i uczonymi, to posługiwali się bardziej rozumnym językiem i nie prawili co chwilę takich komunałów jak ma to miejsce tym razem. Patetyczność owych dialogów (a także monologów wygłaszanych przez całą opowieść ustami Królowej Gorgo) zasługuje czasem jedynie na parsknięcie śmiechem.

Od strony wizualnej przyczepiłbym się również do wyglądu krwi, która sprawia wrażenie strasznie sztucznej i wyraźnie odstaje od reszty efektów specjalnych. Jest to o tyle niezręczne, że praktycznie skazani jesteśmy na podziwianie przelewających się kiepsko zrobionych hektolitrów czerwonej posoki praktycznie przez całą emisję obrazu.

Szkoda też trochę, że zabrakło w tej części różnorodności, jeśli idzie o przeciwników. Prócz standardowych ginących z prędkością światła wojowników perskich i znanych już Nieśmiertelnych, w zasadzie brak jakichś innych adwersarzy. Pod tym względem "300", w których był zarówno ogropodobny stwór, nosorożce czy słonie, zdecydowanie wygrywa w tej konkurencji.

Poza tym, reszta filmu nie zaskakuje niczym specjalnie odkrywczym, brak jest w tym dziele jakiejś większej rewolucyjności. Widowiskowe sceny walki, pełne krwi i trupów, bazujące na nagłym zwalnianiu i przyspieszaniu tempa, jakkolwiek by nie były emocjonujące, to już niestety nie tak oryginalne jak 8 lat temu. Zabrakło mi też jakiejś szczególnie zapadającej w pamięć sceny, jak ta z setkami tysięcy (jeśli nie milionami) strzał przysłaniających całkowicie słońce.

Wprowadzenie wyśmienitej postaci Artemizji i poszerzenie roli Gorgo dało skuteczny odpór bezwzględnej dominacji fallusododatnich osobników w filmie, ale (tak, przemawia przeze mnie mizoginizm i patriarchalizm) szczerze wolałem Dilliosa w roli narratora, jakoś mówił z większym sensem.

Mając więc to wszystko na uwadze, nie ośmielę się stwierdzić, że jest to zły film, powiedziałbym nawet, iż jest świetny w swojej kategorii. Cierpi on jednak na niemożliwość sprostania własnemu dziedzictwu i prześcignięcia obrosłego już w legendę poprzednika. Temistokles, pomimo swego uroku, geniuszu i równie godnego pozazdroszczenia sześciopaku, nie dorównuje niestety Leonidasowi, nie zapisze się stale w pamięci widzów i raczej nie powstaną na jego temat memy (taki smutny znak czasów). W rywalizacji między Spartanami a Ateńczykami, ci pierwsi zdecydowanie wychodzą zwycięsko. Nie oznacza to jednak, że odradzałbym komuś obejrzenie tego dzieła, zwłaszcza jeśli jesteśmy fanami pierwszej części. "300: Początek imperium" to koniec końców całkiem niezły sequel, wzbogacający komiksową wizję Franka Millera, dodając tym razem bardziej kobiecy punkt widzenia. Poza tym, jak wiadomo – dobrego widowiska pełnego wojennych scen, krwi, dekapitacji i innych tego typu przyjemnych atrakcji nigdy za wiele.

Co ciekawe, zakończenie filmu pozostawia otwartą furtkę do ewentualnej trzeciej części i niech mnie Zeus popieści piorunem, ale z wielką chęcią obejrzałbym jednak kontynuację, chociażby tylko po to, by być może tym razem nacieszyć się odpowiednio Kserksesem i móc obejrzeć jego ostateczny upadek. Przy odrobinie szczęścia do tego czasu Zack Snyder przypomni sobie, jak się robiło dobre filmy i ponownie stanie za sterami komiksowej, ociekającej brutalnością historii wojen Greków z Persami.