Folwark zwierzęcy

"Folwark zwierzęcy" jest jedną z dwóch – obok "Roku 1984" najbardziej znanych powieści George'a Orwella. Pojawia się na wszystkich listach książek polecanych do przeczytania, niezależnie od tego, jaka instytucja ją tworzy i jak górnolotnie została zatytułowana. Od lat szczególnie chwytliwy pozostaje nagłówek: 100 książek, które musisz przeczytać przed śmiercią. W najbliższym czasie nie wybieram się na tamten świat, ale raz na jakiś czas lubię zajrzeć na takie listy, poszukując inspiracji lub chcąc trafić na wartościowe publikacje, które wcześniej mi umknęły. Pozostaje zatem zadać pytanie, czy porywanie się na nową wersję tak dobrze znanej klasyki ma sens? Albo odwrotnie: czy z taką historią może się nie udać?

Historia opowiedziana w "Folwarku zwierzęcym" jest dość dobrze znana. Zwierzęta pracujące w Folwarku Dworskim mają dość rządów człowieka, złego traktowania i pracy ponad siły. Uważają ludzkość za jedyny gatunek, który jest wyłącznie pasożytem i korzysta z ich pracy, podczas gdy samemu niczego nie produkuje i nic nie potrafi dać od siebie, bo czy ktoś widział kiedyś, żeby człowiek wysiadywał jajka? Zwierzęta postanawiają zatem wziąć sprawy w swoje ręce (a raczej racice, skrzydła i kopyta) i zdobywają władzę nad folwarkiem, a dowództwo przejmują świnie. Niestety szybko okazuje się, że władza deprawuje, sprawy wymykają się spod kontroli, a nowy porządek nie ma nic wspólnego z ideałami deklarowanymi na początku zwierzęcej rewolucji.

"Folwark zwierzęcy" można odczytywać na wiele różnych sposobów, ponieważ opowieść o zwierzętach pragnących wolności i prawa do samostanowienia to tylko przykrywka. Historię zazwyczaj interpretuje się jako krytykę rewolucji rosyjskiej i Związku Radzieckiego rządzonego przez Stalina. Sam Orwell podkreślał wielokrotnie, że radykalna rewolucja może doprowadzić tylko do zmiany władców, zaś rewolucji nie można robić dla siebie, gdyż nie ma czegoś takiego, jak dobrotliwa dyktatura. Zawsze chciałam widzieć w tej opowieści coś innego, jak cienka jest granica między katami i ofiarami oraz jak łatwo można ją nieświadomie przekroczyć, kiedy tylko zdobędzie się chociaż odrobinę władzy.

Pozostaje zatem zapytać, czy brazylijski rysownik udźwignął dzieło Orwella? Najważniejszym elementem są ilustracje, ponieważ to one decydują o sukcesie lub porażce projektu. Moim zdaniem obrazy są naprawdę wspaniałe i dobrane do opowiadanych wydarzeń. Kolejne postaci wyglądają jak namalowane farbami, jest w nich jakaś nieuchwytność podobnie jak w narracji autora. Nie ma wyraźnej kreski i sztywnych ram, jakby zwierzęta mieszały się z naturą, były integralną częścią farmy. Barwy zmieniają się wraz z porami roku: od żywej zieleni, przez żółcie do ponurych brązów oraz czerni i bieli. Poza porami roku istotnym elementem jest atmosfera na farmie, stąd animalizm na początku przedstawiany jest kolorowo i radośnie w opozycji do brązowo-szarych, niemal burych ilustracji ludzi, później scenom mordów towarzyszy krwista czerwień, by na końcu historia zatoczyła koło i wróciła do szaro-brązowych początków przetykanych czernią. Tym samym kolory wracają do źródeł tak jak sytuacja zwierząt, które zmieniły tylko jednych oprawców na innych...

Z tej recenzji można wysnuć wniosek, że orwellowski klasyk w wersji Odyra jest doskonały. Czy tak jest w istocie? To zależy, więc zadam kilka innych pytań. Czy cieszę się, że po niego sięgnęłam? Tak. Czy mi się podobało? Bardzo. Czy polecam każdemu? Nie. Uważam, że graficzna wersja "Folwarku zwierzęcego" jest idealna dla kogoś, kto tak jak ja dobrze zna tę historię. Obecna forma wymagała pewnych skrótów i w moim odczuciu zabrakło kilku scen, przez co historia nadal jest zrozumiała, ale straciła odrobinę ze swojej oryginalnej głębi. Dlatego zdecydowanie rekomenduję tym, którzy chcą poznać to dzieło w nowej odsłonie, ale nie polecam przed lekturą wersji oryginalnej i zdecydowanie odradzam zamiast niej.

Dziękujemy wydawnictwu Jaguar za dostarczenie egzemplarza recenzenckiego.