Tilda Swinton

Wychowywała się w bogatej szkockiej rodzinie szlacheckiej, której drzewo genealogiczne sięga 36 pokoleń wstecz do Alfreda Wielkiego i 886 roku. Dzieciństwo spędziła w zamku w Berwickshire, własności jej rodu od IX wieku. Ojciec Tildy, generał major sir John Swinton jest kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego, komandorem Królewskiego Orderu Wiktorii i byłym dowódcą przybocznej straży królowej brytyjskiej. Matka Judith Balfour Killen pochodziła z Australii.

Gdy Tilda skończyła dziesięć lat została wysłana do West Heath Girls' School, elitarnej szkoły z internatem w Kent (jedną z jej szkolnych koleżanek była Diana Spencer), następnie do Fettes College w Edynburgu. Kilka lat później na Uniwersytecie w Cambridge rozpoczęła studiowanie na wydziale nauk społecznych i politycznych, a po pewnym czasie również filologię angielską. Dyplom z dwóch fakultetów: socjologii i literatury angielskiej uzyskała w 1983 roku. Według zasad panujących w wysokich sferach, mimo dobrego wykształcenia, nie planowano dla niej innej kariery, niż rola żony u boku arystokraty. Tilda okazała się jednak indywidualistką, która zbuntowała się przeciw własnym korzeniom i zdecydowała się wybrać własną drogę.

Już w czasach studenckich występowała na deskach teatrów. Po studiach zaczęła grać w profesjonalnych teatrach: w Traverse Theatre w Edynburgu i w prestiżowym Royal Shakespeare Company. Zagrała m.in. rolę Mozarta w ""Mozarcie i "Salierim" według Puszkina. Członkostwo w tych renomowanych trupach aktorskich z czasem znudziło Tildę Swinton. Po latach wspominała grę w teatrze w tym czasie jako okres, w którym zrozumiała, czego na pewno nie chce robić.

Po rezygnacji z teatru chciała zostać dziennikarką, ale w 1985 roku poznała Dereka Jarmana – artystę, geja i outsidera. Jarman był już znany w środowisku filmowym. Miał na koncie takie filmy jak "Sebastian", będący opowieścią o homoerotycznym pożądaniu na religijno-historycznym tle, czy "Jubileusz" – anarchistyczny, naszpikowany scenami orgii obraz. W 1986 roku powstał "Caravaggio" – opowieści o sztuce, namiętności i moralności, w której Tilda Swinton wcieliła się w rolę Leny, kochanki tytułowego bohatera. Zarówno dla reżysera, jak i dla Tildy Swinton, był to debiut na dużym ekranie. W trakcie jego realizacji Jarman usłyszał diagnozę, że jest nosicielem wirusa HIV. Twórczość tego reżysera od tej daty krytycy oceniają najwyżej, a Tilda Swinton po "Caravaggiu" zagrała w siedmiu następnych filmach Jarmana. Jak sama mówiła, praca z nim była wówczas całym jej życiem. Była przede wszystkim aktorką Jarmana, mimo że sporadycznie grała u innych reżyserów.

W tym czasie ważne okazało się dla niej również spotkanie Sally Potter, u której zagrała w 1992 w filmie "Orlando". Rolą tytułowego bohatera tego filmu Tilda Swinton weszła do pierwszej ligi współczesnych aktorek.

Tilda Swinton zagrała u Jarmana kolejno: rolę pielęgniarki w "Wojennym requiem", spacerowicza w "Ostatni z Anglików", Marii Magdaleny w "Ogrodzie", Izabellę w ekranizacji dramatu Marlowe'a "Edward II", za którą w 1992 dostała nagrodę dla najlepszej aktorki na Festiwalu Filmowym w Wenecji. W "Wittgensteinie" wcieliła się w rolę protektorki austriackiego filozofa. Do niej też należał jeden z głosów w filmie "Blue" – gorzkim, przejmująco szczerym filmie umierającego Dereka Jamana.

W 1994 odszedł mistrz, mentor i przyjaciel Tildy Swinton. Ona sama wycofała się z działalności artystycznej na dwa lata.

Po sukcesie "Orlanda" do jej drzwi pukało wielu reżyserów, jednak nie pozwoliła sobie na proste dyskontowanie tej popularności, a dzięki przemyślanym wyborom ról wpisała się w panteon gwiazd kina niezależnego. Ta rozwaga i powściągliwość przyniosły jej podziw fanów i admirację, zarówno wśród reżyserów, jak i artystów.

Pracowała z Susan Streitfeld, Johnem Mayburym, Scottem McGehee, Spike'em Jonze'em, Lynn Hershman, Mikiem Millsem, Timem Rothem. Ceniła sobie atmosferę takiej pracy, artystyczną wolność i poszukiwania prawdziwej sztuki. Jeździła na festiwal Sundance i stała się częścią tego świata filmowego.

Od aktorstwa uciekała w inne dziedziny sztuki, wciąż robiąc to, na co ma ochotę. Stała m.in. twarzą duetu Victor i Rolf, holenderskich projektantów mody. Brała również udział w wideo-instalacjach i performance'ach, m.in. u Cornelii Parker, w 1997 w The Maybe zrealizowanym w galerii "Serpentine", gdzie przez tydzień, na osiem godzin dawała się zamykać w przezroczystej klatce, zamieniając samą siebie w eksponat. W tym samym roku wzięła także udział w nagraniu wideoklipu grupy Orbital do utworu "The Box". W 1998 dla telewizji BBC Two zrealizowała 9-minutowy film pt. "Will We Wake".

Po dwuletniej przerwie spowodowanej urodzeniem bliźniąt, aktorka powróciła do pracy w 1999 rolą w filmie Tima Rotha "Strefa wojny". Nie dała się jednak zaszufladkować – z czasem przestała odrzucać propozycje od reżyserów głównego nurtu i zaczęła partnerować znanym hollywoodzkim gwiazdom. Po raz pierwszy stało się to w 2000 roku, gdy brytyjski reżyser Danny Boyle, namówił ją na udział w filmie amerykańskim, ekranizacji powieści Alexa Garlanda "Plaża". Pojawiła się wtedy w "Niebiańskiej plaży". Następne filmy, w których brała udział to "Vanilla Sky", Adaptacja" oraz "Constantine". Dla szerokiej publiczności kinowej jej twarz stała się powszechnie rozpoznawalna po roli okrutnej i złej Jadis, Białej Czarownicy w filmowej baśni "Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa".

Drogę po "Oscara" utorowała jej rola w filmie "Na samym dnie", którą w 2002 zdobyła wiele prestiżowych nagród. W 2008 otrzymała Oscara za drugoplanową rolę kobiecą, w filmie "Michael Clayton" Tony'ego Gilroya. W filmie tym krytycy dostrzegli jej grę aktorską w roli Karen Crowder, bezwzględnej prawniczki wielkiej korporacji.

Mimo upływu lat nie zapomniała o pracy i przyjaźni z Derekiem Jarmanem. W 2004 wzięła udział w filmie dokumentalnym "Derek Jarman – życie jako sztuka", cztery lata później sama podjęła się produkcji filmu pt. "Derek". W 2008 wraz z Keithem Collinsem, Simonem Fisherem Turnerem, Isaakiem Julienem i Jamesem Mackayem na Berlinale odebrała specjalną nagrodę "Teddy". Fundacja tej nagrody przyznała ją za opiekę nad dorobkiem nieżyjącego od 14 lat reżysera.

W sierpniu 2008 aktorka zorganizowała niezależny festiwal filmowy "Ballerina Ballroom Cinema Of Dreams" w wynajętej sali balowej w Nairn. Na początku sierpnia 2009 odbyła się nieco zmieniona druga edycja tego festiwalu – tym razem pod nazwą "A Pilgrimage" – swoisty kinowy tabor wędrowny po północnej Szkocji.